VEILIG AAN HET WERK - Generieke gids om de verspreiding van Covid-19 op het werk tegen te gaan

Na nog een laatste nacht doorwerken ligt het hij er dan. Wat een rollercoaster van emoties en een boost van energie sinds afgelopen donderdag tot deze middag 23 april om deze handleiding klaar te krijgen! 

Later wat meer details over het proces en de inzichten en redeneringen die ik en mijn collega's hebben gebruikt om tot dit resultaat te komen. Ik hoop hiermee een stevige bijdrage geleverd te hebben tot het verzoenen van economie en gezondheid in deze onuitgegeven situatie.

Hier is de gids te downloaden.

Deze generieke gids is het resultaat van de samenwerking van de sociale partners in de Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk, de Economic Risk Management Group, de FOD WASO en de beleidscel van de minister van Werk. Elk van hen heeft vanuit zijn expertise mee een gedragen instrument ontwikkeld dat een aantal noodzakelijke, minimale bouwstenen bevat om werknemers zo veilig mogelijk (terug) te kunnen laten werken in de post-lockdown periode door het besmettingsrisico zo laag mogelijk te houden en besmettingen zoveel mogelijk te vermijden.
 Dit generieke instrument kan vervolgens verder op maat worden ingekleurd door de verschillende sectoren om maximaal rekening te kunnen houden met hun sectorspecifieke context, en door elke werkgever die daar nood aan heeft, zodat activiteiten opnieuw kunnen worden opgestart in veilige omstandigheden. 

En nu is het tijd voor een craftbiertje...

Cheers,
Kris

“Social distancing” verklaard

Achtergrond

Het ministerieel besluit houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus te beperken legt een cascade van maatregelen op aan bedrijven.

Bedrijven zijn - ongeacht hun omvang - verplicht om telewerk te organiseren voor elke functie waar dit mogelijk is, zonder uitzondering. 

• Voor de functies waar telethuiswerk niet kan toegepast worden, moeten de bedrijven de nodige maatregelen nemen om de naleving van de regels van social distancing te garanderen, in het bijzonder het behoud van een afstand van 1,5 meter tussen elke persoon. Deze regel is eveneens van toepassing op het vervoer georganiseerd door de werkgever.
• Als het voor bedrijven onmogelijk is om aan deze verplichtingen te voldoen, moeten zij hun deuren sluiten. 
• Indien de autoriteiten vaststellen dat de social distancing-maatregelen niet worden nageleefd, wordt de onderneming in eerste instantie een zware boete opgelegd; in geval van niet-naleving na de sanctie zal de onderneming moeten sluiten. 
• Deze bepalingen zijn niet van toepassing op de cruciale sectoren en essentiële diensten. Deze bedrijven en diensten zijn echter gehouden om, in de mate van het mogelijke, het systeem van telethuiswerk en de regels van social distancing toe te passen.

Voor ondernemingen die de continuïteit van hun activiteiten wensen veilig te stellen, is het daarom cruciaal om social distancing op een werkbare en effectieve manier toe te passen.

In het geval van cruciale sectoren en essentiële diensten gaat het om een inspanningsverbintenis, voor de andere activiteiten betreft het een resultaatsverbintenis.

• Inspanningsverbintenis: de onderneming doet er alles aan om de regels te respecteren maar mag niet gesanctioneerd of gesloten worden als het doel niet bereikt wordt.
• Resultaatsverbintenis: de onderneming moet de regels strikt respecteren en als het doel niet bereikt wordt, ontvangt ze een verwittiging en/of boete en kan sluiting volgen. 

Definitie

“Social distancing” betreft een reeks infectie beperkende of controlerende acties of maatregelen bedoeld om de verspreiding van een besmettelijke ziekte te stoppen of te vertragen. De bedoeling is om de kans op contact tussen personen die geïnfecteerd zijn en anderen te verminderen en zo het verspreiden van de ziekte te minimaliseren.

Het is effectief wanneer het gaat om een infectie die zich verspreidt via druppels (hoesten niezen, lekken), direct fysiek contact, indirect contact via besmette voorwerpen of oppervlakken en via de lucht. Vermits dit het geval is voor het coronavirus, is social distancing de aangewezen benadering.

Welke aanpak?

Een aantal maatregelen van social distancing, zoals quarantaine, cordon sanitair, sluiting scholen, winkels, recreatie, horeca, niet-essentiële bedrijven en diensten liggen in het politieke beslissingsdomein. Het ministerieel besluit op zich kadert dus in een social distancing benadering van het coronavirus.

Het is aangewezen dat bedrijven hun benadering onderbouwen via een risicoanalyse waarbij per activiteit/situatie het risico, de evaluatie van het risico en de maatregelen worden weergegeven. Er kan vertrokken worden van de bestaande risicoanalyses in het kader van veiligheid, gezondheid en welzijn op het werk. Als blijkt dat het toepassen van social distancing maatregelen niet mogelijk is voor bepaalde activiteiten kan overwogen worden om deze tijdelijk op te schorten om op die manier andere meer essentiële activiteiten of processen, waar social distancing wel kan, veilig te stellen. Zo wordt de situatie duidelijk: volledig behoud van activiteiten, gedeeltelijke opschorting van activiteiten of sluiting. (zie ook het schema achteraan deze tekst).

Mogelijke social distancing maatregelen op bedrijfsniveau

1.     Afstand houden, d.w.z. blootstelling vermijden aan andere personen binnen 1,5 meter. Dit is de afstand die vermeld wordt in het ministerieel besluit. De Wereld Gezondheidsorganisatie spreekt over 1 meter maar dat gaat vooral over de publieke ruimte waar de ontmoetingen vluchtiger zijn dan in een werkomgeving met collega’s. In wetenschappelijke literatuur wordt vaak 6 voet (1,80 meter) gehanteerd. 

• Indien de werkorganisatie het toelaat, gebruik dan een ruimere marge, zoniet garandeer minimaal 1,5 meter.
• Gebruik markeringen, linten of fysieke barrières om zones of plaatsen af te bakenen.
• Gebruik spreidingsmaatregelen bij in-, uit en doorgangen met de hulpmiddelen hierboven opgesomd.
• Bekijk de mogelijkheden van spreiding van het werk in de tijd gedurende een werkdag. Dit heeft automatisch een impact op het aantal aanwezige personen.
• Spreid ook zoveel mogelijk de pauzes, intermitterend in plaats van samenvallend.
• Zie ook punt 3 i.v.m. isolatie of afgezonderde tewerkstelling.

2.     Beperk aanwezigheid in ruimten of op plaatsen waar groepen mensen aanwezig zijn. Zelfs al kan de minimale afstand tussen die personen gegarandeerd worden, dan nog is het aangewezen om de toegang voor te behouden aan wie daar echt aanwezig moet zijn. Vermijd m.a.w. niet noodzakelijke praatjes of bezoekjes aan afdelingen of locaties waar werknemers zelf geen werkzaamheden moeten verrichten.

3.     Isolatie of afgezonderde tewerkstelling is een extreme vorm van afstand houden. Normaal moet zoveel mogelijk vermeden worden dat werknemers afgezonderd werken maar nu kan het een tijdelijke optie zijn. 

• Werkplekken onder brengen in afzonderlijke ruimtes met bezetting door 1 persoon.
• Werkplekken compartimenteren.
• Indien mogelijk voor de uitvoering van het werk kunnen teams die normaal per 2 opereren teruggebracht worden naar 1 persoon.
• Zorg bij afgezonderde tewerkstelling voor een mogelijkheid van sociaal contact/controle via bv. walkie-talkies of andere systemen die geen actie van de ontvanger vergen. Ook ‘man-down’ of andere systemen die immobiliteit detecteren, kunnen ingezet worden voor de veiligheid van de geïsoleerde werknemer. 

4.     Gebruik alternatieven voor bijeenkomsten zoals vergaderingen, opleidingen of werkoverleg. Digitale communicatiemiddelen en -tools bieden ongekende mogelijkheden om te overleggen. Startwerkvergaderingen of toolbox-meetings kunnen gehouden worden via een luidspreker systeem waarbij iedereen op zijn werkplek blijft en afstand houdt.

5.     Geen begroetingen die contact inhouden. Er zijn voldoende alternatieven voor de handdruk. Het blijft evenwel belangrijk om dit herhaald te benadrukken. De macht der gewoonte neemt vaak nog de bovenhand.

6.     Pas de hygiënemaatregelen rigoureus toe. Regelmatig de handen wassen en ook na contact met voorwerpen of oppervlakken die door anderen beroerd zijn. Desgevallend kunnen wegwerphandschoenen gebruikt worden.

7.     Als het noodzakelijk is om korter dan 1,5 meter bij iemand te komen, beperk dan die ‘blootstelling’ zoveel mogelijk in de tijd en limiteer het aantal personen dat in zo’n situatie terechtkomt. Hou tegelijk rekening met punt 8.

8.     Voorzie het gebruik van beschermingsmiddelen als het noodzakelijk is om korter dan 1,5 meter bij iemand te komen of als je een gesloten ruimte moet betreden waar veel mensen aanwezig zijn.

• Om enig effect te hebben, moeten maskers correct en consistent gedragen worden gedurende de tijd dat ze gebruikt worden. Bij correct gebruik hebben ze hun rol in het voorkomen van blootstellingen. Gewone mondmaskers of chirurgische maskers vormen een fysieke barrière en beschermen werknemers tegen gevaren zoals spatten of grote druppels. Deze maskers capteren ook partikels of lichaamsvloeistoffen uitgestoten door de drager. Op die manier beschermen ze ook andere mensen tegen blootstelling door de drager. Dat ze helpen om vingers en handen weg te houden van mond en neus is een gunstig neveneffect. 
• Deze maskers zijn geen persoonlijk beschermingsmiddel. Ze beschermen de drager niet tegen inademen van kleine partikels of druppels met virussen. Ze sluiten niet naadloos aan op het gezicht en de stof filtert geen kleine deeltjes. De juiste persoonlijke beschermingsmiddelen doen dat wel. Voor persoonlijke beschermingsmiddelen bestaan strikte normen met beschermingsgraden en ze vergen risicoanalyse en informatie voor en opleiding van de gebruiker.
• Het gebruik van maskers mag geen op zichzelf staande maatregel zijn maar moet altijd gezien worden in samenhang met de andere preventiemaatregelen.
• Bekijk zeker ook de richtlijnen voor beschermingsmiddelen. Je vindt de richtlijn over het rationeel gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen voor het coronavirus hier. En het advies over het gebruik van mondmaskers in het openbaar, tijdens thuiszorg en in een gezondheidszorgomgeving staat hier.

9.     Stel reis- en verplaatsingsbeperkingen in. Enkel wat absoluut noodzakelijk is en niet opgelost kan worden langs digitale weg laten doorgaan.

10.  Een heel extreme “distancing” maatregel is “beschermende sekwestratie”. Dit gaat om een maatregel die een beperkte groep gezonde mensen afschermt van het virus. Zij blijven dan dag en nacht op hun afgeschermde ‘veilige’ werkplek. Het is in feite het omgekeerde van een cordon sanitaire waarbij (potentieel) besmette personen worden afgezonderd. Het zou bijvoorbeeld kunnen toegepast worden voor een klein aantal werknemers die van vitaal belang zijn. Dat belang wordt best gekaderd vanuit een algemene noodzaak en niet puur vanuit economische overwegingen van het bedrijf in kwestie. Dergelijke maatregel moet volledig overlegd zijn met de werknemers in kwestie en het verdient aanbeveling om het door te spreken met de bevoegde autoriteiten.