Als mensen met elkaar omgaan, samenwerken of zelfs maar vluchtig in contact komen, bestaat het risico op ongepast gedrag. Aanrakingen, beledigingen, fysiek geweld, pesterijen en wat nog meer? Zelf verkies ik de term grensoverschrijdend gedrag. Dit begrip geeft weer dat het gaat om 'ongewenst gedrag' of 'ongewenste omgangsvormen', en verwijst ook naar de beleving van het 'slachtoffer'. Het gaat om het niet respecteren van een persoonlijke grens. Die is per definitie voor iedereen anders, ze is subjectief en ook afhankelijk van de context. Een kus of schouderklop als begroeting waardeer ik in familieverband maar daarom nog niet op het werk.
Jij alleen kunt dus oordelen (en instinctief weet je dat) of bepaalde gedragingen ongewenst of grensoverschrijdend zijn en anderen moeten deze grens respecteren. Subjectief wil ook zeggen dat sommigen onbewust grenzen overschrijden. Moeilijk? Jazeker! Het vereist duidelijke communicatie, waarin grenzen van in het begin expliciet worden gemaakt. Leg ik daarmee alle verantwoordelijkheid bij het individu? Natuurlijk niet. In een bedrijfscontext vergt de omgang met collega's, ondergeschikten, leidinggevenden, klanten en bezoekers een duidelijke omkadering.
'Behandel niemand zoals je zelf niet behandeld wilt worden'. Dat is een goed begin, maar niet voldoende. Persoonlijke grenzen verschillen immers. Respect in de omgang is waar het om draait .
Net zoals je persoonlijke grens is ook dat kader evolutief, gebonden aan een tijdgeest. Enkele voorbeelden: de 'onschuldige' sigaret is verbannen naar het rookhok, een gezellig pintje of wijntje tijdens het werk is niet meer vanzelfsprekend en macho- of stuntmangedrag zijn niet langer synoniem voor populariteit op het werk. Hoe zou het kader er nu moeten uitzien? Laten we beginnen met iedereen van de noodzaak te overtuigen.
Grensoverschrijdend gedrag is in al zijn facetten destructief en heeft ook op de werkvloer een nefaste impact. Wat begint met een subtiele aanraking kan snel escaleren in een echt conflict met actie en reactie, achterklap, pestgedrag of erger. Ga er als bedrijf maar van uit dat verminderde motivatie, mindere prestaties, arbeidsonderbrekingen, verzuim, negatieve werksfeer en mogelijk zelfs vervanging of ontslag en imagoschade inherent zijn aan dat soort situaties. Het menselijk kapitaal, waar bedrijfsleiders de mond van vol hebben, dient gekoesterd, gerespecteerd maar ook omkaderd en gestuurd te worden. Elke dag!
Gedragscode
We mogen ons niet verstoppen achter de formele (wettelijke) regels en procedures met vertrouwenspersonen, gespecialiseerde adviseurs, klachtenbehandeling en sanctionering van pesten en ongewenst seksueel gedrag. Die zijn ontegensprekelijk nodig, maar ontoereikend als het gaat om hoe mensen dagelijks met elkaar omgaan op het werk. Een zichzelf respecterende onderneming zal daarom, los van onze individuele grens, limieten aangeven onder de vorm van gedragsregels, impliciet of expliciet in een 'gedragscode'. Elk bedrijf zal wat dat betreft verschillen met eigen inzichten, regels en cultuur.
Op zich nog geen enkele garantie op succes. Regels zullen slechts vruchten afwerpen als ze worden aanvaard en geleefd. De waarde en impact van een eenzijdig opgelegde gedragscode is gering. Het is zeer zinvol om met de werknemers na te denken over wat respect, collegialiteit en vriendelijkheid betekenen in de concrete, dagelijkse werksituatie. Op die manier creëer je een gedragscode die effectief 'geleefd' wordt.
Wat telt is dat er duidelijkheid wordt gecreëerd, dat het beleid van de top tot de vloer gedragen wordt en consequent toegepast. Door iedereen. Het is niet de personeelsdienst of de preventiedienst die de kastanjes uit het vuur moet halen. Allemaal hebben we een rol en verantwoordelijkheid. Als actor (cliché, maar houd jezelf toch maar eens een spiegel voor) en als waarnemer. Geen 'ik stond erbij en keek ernaar' en 'horen, zien en zwijgen'. Blijf niet afzijdig als je anderen over de schreef ziet gaan. Wees waakzaam voor signalen, minimaliseer niet.
Mensen met een voorbeeldfunctie, management, direct leidinggevenden, vakbondsvertegenwoordigers moeten ervoor te zorgen dat het beleid wordt nageleefd en moeten zich uiteraard navenant gedragen. Weer moeilijk. We zeggen niet voor niets 'macht erotiseert'. Kennen we niet allemaal een voorbeeld van een 'te' joviale of 'te' autoritaire stijl? Hier moeten de mede-leidinggevenden en het collectieve spelen. Nogmaals, blijf niet afzijdig!
Bedrijven vragen me: 'Doe eens een voorstel.' Ik kan geen ideaal voorstellen. Ik weet wel dat je al een eind komt met de slagzin: 'Behandel niemand zoals je zelf niet behandeld wilt worden'. Een goed begin, maar niet voldoende. Persoonlijke grenzen verschillen immers. Respect in de omgang is waar het om draait! Ik weet ook dat niemand een steriele bedrijfsomgeving wil waar elke vorm van affectie uit den boze is en mensen niet van mening mogen verschillen. Mensen mogen op een verschillende golflengte zitten, mogen al eens een conflict hebben. Zolang ze maar respectvol met elkaar omgaan zit daar een constructieve dynamiek in. Wees professioneel en laat iedere collega of medewerker in zijn waarde als vakman en als mens. Ik weet vooral dat niemand alleen wil staan. Dat we steun nodig hebben van collega's en van onze chef(s). Dat een hecht team aangenamer én productiever is.
Aan de individuele lezer nog dit: soms is een match tussen je eigen waardekader en de bedrijfscultuur niet mogelijk. Ook dan moet je conclusies durven trekken. En aan elke bedrijfsleider: rotte appels bederven de oogst en moeten eruit, koste wat kost!
